Η πρώτη φορά που άκουσα για τον Ταΰγετο ήταν 15 χρόνια πριν. Ο δάσκαλος μας περιέγραφε τον μύθο των αρχαίων Σπαρτιατών που συνήθιζαν να εγκαταλείπουν σε αυτό τα βουνό τα παιδιά που γεννιόντουσαν παραμορφωμένα. Ήταν προορισμένα για να πεθάνουν. Αυτή η σκληρή εικόνα παρέμενε στο μυαλό μου όλα αυτά τα χρόνια μέχρι και το περασμένο Σάββατο όταν τελικά μου δόθηκε η ευκαιρία να βρεθώ στον Ταΰγετο. Το όνομά μου είναι Gabriella, γεννήθηκα στο Taranto, μια πόλη στη νότια Ιταλία, που ιδρύθηκε από Σπαρτιάτες αποίκους το 706 π.Χ. Ήταν η εποχή της Μεγάλης Ελλάδας. Κατά ειρωνικό τρόπο, ο Τάραντας βρίσκεται σε μια ατελείωτη πεδιάδα, χωρίς κανένα βουνό στον ορίζοντα. Αναρωτιέμαι: «Πώς άραγε να αισθάνονταν οι Σπαρτιάτες άποικοι όταν αποφάσισαν να αρχίσουν μια νέα ζωή σε ένα μέρος με τόσο άδειο ουρανό σε σύγκριση με την πατρίδα τους;»
Χάρη στον Ορειβατικό Σύλλογο Καλαμάτας είχα την τύχη να περπατήσω στα μονοπάτια που διασχίζουν τις κορυφογραμμές και τις πλαγιές του Ταϋγέτου. Μονοπάτια σε πυκνά δάση και σε πηγές, μονοπάτια που προσδώσαν μια νέα μαγική ατμόσφαιρα στην εως τώρα εμπειρία μου. Μια αρχέγονη ομορφιά που έχει δει τις ιστορίες των λαών να περιπλέκονται και να συγχωνεύονται από την αρχαιότητα εως τα σήμερα. Στον Ταΰγετο ο χρόνος σταματά. Όλα γύρω σου υποδηλώνουν ότι αναπνέεις σε μια άλλη διάσταση.
Ο στόχος του Σαββατοκύριακου ήταν να ανέβουμε στο εκκλησάκι του Πρ. Ηλία, στην υψηλότερη κορυφή του ορεινού όγκου στα 2407μ και να πραγματοποιήσουμε εργασίες αποκατάστασης της εκκλησίας και του γύρω χώρου καθώς και καθαρισμό της περιοχής τη κορυφής. Μαζί βέβαια με τους ανθρώπους που επί χρόνια είχαν επιφορτιστεί με το συγκεκριμένο έργο. Οι άνθρωποι που κατοικούν στις ορεινές κοινότητες εξακολουθούν να γνωρίζουν πώς να χτίζουν με τον παραδοσιακό τρόπο χρησιμοποιώντας τα υλικά που αφθονούν στη φύση. Όμως η αρχαία τεχνογνωσία και οι τεχνικές κατασκευής απειλούνται από τον νεωτερισμό και σιγά, σιγά εξαφανίζονται μαζί με την κουλτούρα που τους παρήγαγε.
Ο Ορειβατικός Σύλλογος έχει καθιερώσει, τα τελευταία χρόνια, σε συνεργασία με την οικογένεια Ταβουλαρέα και ανθρώπους από τα Τσέρια να ανεβαίνουν σε ετήσια βάση στην κορυφή με σκοπό τη συντήρηση και καθαρισμό του χώρου. Το εκκλησάκι του Πρ. Ηλία καθώς και οι γύρω πέτρινες κατασκευές, λόγω της έκθεσης στις ακραίες καιρικές συνθήκες κατά τη διάρκεια του έτους, υπόκεινται σε φθορές καθιστώντας αναγκαία την αποκατάστασή τους. Δυστυχώς όμως τα περισσότερα προβλήματα δημιουργούνται από την ανθρώπινη παρουσία, από μια σημαντική μερίδα ασυνειδήτων που μετακινούν τις πέτρες, για διάφορους λόγους, χωρίς ποτέ να τις ξανατοποθετήσουν στην αρχική τους θέση. Και που επίσης, φεύγοντας, έχουν αφήσει πίσω τα σκουπίδια τους….. Και εδώ βέβαια πέρα από τους εθελοντές του ορειβατικού, ίσως και πιο σημαντική, είναι η συνεισφορά του κ. Σωτήρη (Ταβουλαρέα), της οικογενείας του και των φίλων του. Των ανθρώπων που γνωρίζοντας την αρχαία τεχνική της πέτρας και της ξερολιθιάς ξανακτίζουν και αποκαθιστούν το χώρο σε μια διαδικασία που από μόνη της αποτελεί κομμάτι της παράδοσής μας και της παράδοσης του χώρου….
Τον τελευταίο μήνα έχω ακούσει πολλές φορές για την κορυφή του Προφήτη Ηλία. Κάθε φορά με διαφορετικό τρόπο, αλλά αυτό που ενώνει όλες τις ιστορίες είναι ότι κάτι απροσδόκητο συμβαίνει σε αυτά τα μονοπάτια. Δεν ξέρω τι οδηγεί τους ανθρώπους να βάλουν τα σακίδια και τις μπότες τους και να ξεκινούν σε διαδρομές που είναι τόσο άβολες, καταβάλλοντας μεγάλη προσπάθεια. Πιστεύω ότι για τον καθένα μας η σημασία αυτής της πράξης είναι διαφορετική. Τα κίνητρα και τα συναισθήματα αλλάζουν. Οι ιστορίες μας είναι διαφορετικές, τα μάτια μας βλέπουν διαφορετικά πράγματα. Ακόμη και αν ο στόχος είναι να φτάσουμε στην κορυφή, η μαγεία για την οποία πολλοί άνθρωποι μιλάνε δημιουργείται ανεβαίνοντας, προχωρώντας στο μονοπάτι, σταματώντας να πιείς νερό από τις πηγές, αναζητώντας τα κόκκινα σημάδια ανάμεσα στις πέτρες και τα δέντρα ακολουθώντας τα χνάρια αυτών που προηγήθηκαν.
Αφήσαμε το δάσος της Βασιλικής και την καλύβα του συλλόγου στις 6:30 το πρωί. Θα φτάσουμε στην κορυφή τρεισήμισι ώρες αργότερα. Ο αέρας είναι κρύος, είμαι πολύ ενθουσιασμένη, ακολουθώ το ασφαλές και γρήγορο βήμα των συνοδοιπόρων μου, όλοι παλαιότεροι από εμένα, με μια αξιοζήλευτη εμπειρία. Ξέρω μόνο λίγες λέξεις στα ελληνικά και δεν καταλαβαίνω τι λένε γύρω μου. Αφήνω τον εαυτό μου να χαθεί από τον καθησυχαστικό ρυθμό αυτής της γλώσσας, εστιάζοντας στα σταθερά βήματα μου. Η διαδρομή ανεβαίνει, αλλάζει το χρώμα. Επίσης, οι αλλαγές στη βλάστηση. Πάντα ελπίζω να εντοπίσω πουλιά και ζώα που κρύβονται στο δάσος.
Και να ‘μαι εδώ με το ένα πόδι στη Λακωνία και ένα στη Μεσσηνία, στην κορυφογραμμή που είναι το σύνορο, με πολύ έντονο το φόβο μην παρασυρθώ από τον άνεμο.. Είμαι πολύ αδύνατη, δεν μπορώ να προχωρήσω όπως οι άλλοι. Ο καθένας προχωρεί με το δικό του ρυθμό, οδηγούμενος από τις σκέψεις του, αλλά πάντα έχοντας το ένα μάτι στους συντρόφους του που είναι πίσω στο μονοπάτι. Ακούω την ηχώ μιας καμπάνας να κατεβαίνει μέσα από τα βραχώδη τείχη, κάποιος μόλις έφτασε στην κορυφή.
Έχουμε χωριστεί σε δύο ομάδες. Η πρώτη είχε ξεκινήσει νωρίς μέσα στη νύχτα για να είναι στην κορυφή για την ανατολή του ηλίου. Είναι απίστευτο αλλά μόλις φτάνουμε στην κορυφή ο άνεμος ξαφνικά σταματά. Η κατάσταση γίνεται ποιο οικεία και φιλόξενη, δουλεύουμε και τρώμε μαζί. Η θέα χάνεται μακριά προς όλες τις κατευθύνσεις: από τις αντανακλάσεις του ήλιου στις γυάλινες επιφάνειες της Σπάρτης μέχρι τη θάλασσα. Πάνω απ΄ όλα, είναι περίεργη η αίσθηση του να ακολουθείς με το βλέμμα σου προς τα πίσω το μονοπάτι από όπου ήρθαμε μέχρι να το δούμε να εξαφανίζεται πολύ μακριά.
Διάβασα κάπου ότι η όμορφη πυραμίδα της κορυφής ήταν αφιερωμένη στο παρελθόν στη λατρεία του Ήλιου. Η σημερινή ερειπωμένη εκκλησία αφιερωμένη στον Προφήτη Ηλία ανήκει σε μια αρκετά νεότερη ορθόδοξη χριστιανική κουλτούρα που έχει εξαπλωθεί σε όλη τη χώρα αφήνοντας ξεχασμένες στη λήθη τις πολύ πιο αρχαίες και σύνθετες ρίζες.
Μου αρέσει να πιστεύω ότι εκεί στην κορυφή, στα ερείπια της εκκλησίας, είτε είσαι πιστός είτε όχι, βρίσκεσαι στο ιδανικό σημείο, απλά για να σταθείς και να ακούσεις. Πάνω σε αυτό το πολύ ψηλό σημείο στον ουρανό, μαζί με τον άνεμο που βρυχάται, αρχαίες ενέργειες περνούν από μέσα σου για να σου πουν πως δεν είσαι τίποτα άλλο παρά ένα πολύ μικρό μέρος του σύμπαντος, τόσο εύθραυστο, εκτεθειμένο και εφήμερο. Το θέαμα του μεγαλείου της φύσης μας καλεί να ξανασκεφτούμε την προοπτική μας στον κόσμο, να επανεξετάσουμε τις προτεραιότητες μας, την αλαζονεία μας και την έννοια της καθημερινής μας ζωής. Κάντε μια προσευχή, ανάψτε ένα κερί δίπλα στον κώνο του προφήτη, στην οροφή της Πελοποννήσου…. Για μερικούς ανθρώπους αυτός είναι ένας τρόπος να είναι πιο κοντά στον Θεό, να ακούσουν και εισακουσθούν.. Για άλλους, όμως, αυτό σημαίνει ένα άνοιγμα μιας πόρτας μέσα τους για να τα βρουν με τους εαυτούς τους, να αποδεχτούν οριστικά την κατάσταση που βρίσκονται, για να μπορέσουν ίσως να την αλλάξουν μια μέρα. Ειδικά για όσους αναζητούν απαντήσεις σε ερωτήσεις που δεν έχουν ακόμη ερωτηθεί, ο Ταΰγετος είναι ένας γόνιμος τόπος. Η μόνη βεβαιότητα είναι ότι μετά την προσπάθεια, τον ιδρώτα και την αποφασιστικότητα να φέρουμε το σώμα μας σε αυτή την κορυφή, δεν θα είμαστε οι ίδιοι όπως πριν.
Αποφασίζουμε να επιστρέψουμε από την κλασική διαδρομή που κατεβαίνει προς τη μεριά της Λακωνίας και συνεχίζει στο Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4. Έχει μεγαλύτερο μήκος, είναι κυκλική αλλά με μικρότερη κλίση. Μετά τα βράχια και το χιόνι, που σε κάποια σημεία επιμένει ακόμη, το τοπίο αλλάζει ξανά: όλο και περισσότερα λουλούδια και έντομα σε δραστηριότητα που συζητούν στον άνεμο. Στη συνέχεια, μετά το λαμπερό πράσινο των σπάρτων, μπαίνουμε στο δάσος από έλατα και πεύκα, συναντάμε καρυδιές και κερασιές που φυτεύτηκαν πολλά χρόνια πριν, όταν η ζωή κυλούσε πιο αργά και διαφορετική. Όλα αυτά αποτελούν στοιχεία για τον τρόπο ζωής και κατοίκησης των ορεινών δύσβατων περιοχών. Ακόμη και όταν μένω πίσω επειδή το γόνατό μου δεν λειτουργεί σωστά, οι εύθυμες φωνές των φίλων μου μου δείχνουν το δρόμο.
Υπάρχει όμως κάτι παράξενο, αισθάνομαι λυπημένη, αναστατωμένη. Δεν μπορώ να μη σκέφτομαι όλα τα σκουπίδια που βρήκαμε και αφαιρέσαμε στην κορυφή, και σε όλο το δρόμος προς την εκκλησία! Ειδικά τα πλαστικά. Δεν καταλαβαίνω πώς είναι δυνατόν όσοι αποκαλούν τους εαυτούς τους λάτρεις της φύσης και που συχνάζουν σε αυτά τα μέρη στην πραγματικότητα να είναι υπεύθυνοι για τη μόλυνσή τους. Σας αφήνω λοιπόν με μια πρόσκληση να προβληματιστείτε από κοινού: ποιες είναι οι συνέπειες των ενεργειών μας ως καταναλωτών; Πού καταλήγουν τα απόβλητά μας; μπορούμε να αποφύγουμε να παραγάγουμε τα σκουπίδια; Ποιο είναι το κοινωνικό και περιβαλλοντικό κόστος των συνηθειών μας; μπορούμε να κάνουμε την προσπάθεια να πίνουμε τον καφέ μας χωρίς τα καλαμάκια και τα πλαστικά ποτήρια που βρήκα εγκαταλελειμμένα στα 2407 μέτρα ύψος; Μια νέα καλύτερη κουλτούρα του βουνού είναι δυνατή και εξαρτάται μόνο από εμάς.
Gabriella Angius
My Taygetos, tales on the way to Prophet Elias
The first time I heard about Mount Taigeto was 15 years ago. The teacher was telling us the legend that the ancient Spartans used to abandon children born deformed among those mountains. They were destined to succumb. This cruel image remained imprinted on my mind all these years until saturday, when I finally arrived on Taygeto. My name is Gabriella, I was born in Taranto, a town in southern Italy, founded by Spartan settlers in 706 b.C. It was the time of the Greek magnate. Ironically, Taranto is in an endless plain, no mountains on the horizon. I wonder how the Spartan settlers felt in begin a new life in a place with a so empty sky compared to their native homeland.
Thanks to the Mountaineering Climbing Club of Kalamata I was lucky to walk on the trails crossing the wonderful mountains of Tygetos dense with magnificent woods, springs and a completely new atmosphere to my experience. An ancient beauty that has seen the stories of peoples intertwine and merge to the present day. On the Taygetos the time is suspended. All around suggests that you are breathing in another dimension.
The goal of the weekend was to reach the Monastery of the Prophet Elijah, on the highest peak of the entire massif at 2407 meters high and carry out some cleaning and reconstruction of the church together with the locals. People who inhabit communities in the mountains still know how to build in the traditional way using the materials that abound in nature. Ancient know-how and construction techniques threatened by modernity are disappearing along with the culture that produced them.
In the last month I have heard many times about the peak of the Prophet Elijah. Each time in a different way but what unites all the stories is that something unexpected happens on those paths. I don't know what drives people to pick up backpacks and boots and set out on tracks that are so unconfortable, going through a great effort. I believe that for each of us the meaning of such a gesture changes. Motivations and emotions change. Our stories are different, our eyes see different things. Even if the aim is to reach the top, the magic of which many people talk about takes place ongoing, advancing on the path, stopping to take water from the springs, looking for the red signs among the stones and trees, on the furrow of those who preceded us.
We left (NAME?) base camp at 6.30 am. We'll reach the top three and a half hours later. The air is cold, I am very excited, I follow the safe and fast step of my fellow travellers, all older than me, with an enviable experience. I only know few words in Greek and I do not understand what they say around me. I just let myself be lulled by the reassuring rhythm of this language focusing on my constant steps. The path goes up, changes colour. Also vegetation changes. I always hope to spot birds and animals hiding in the woods.
And here I am with one foot in Laconia and one in Messenia, on the ridge that is the border, with a very strong fear of being carried away by the wind, I'm too light, I can't move forward like the others. Each one proceeds with his own rhythm, driven by his thoughts but always a careful eye to the companions who are back on the path. i hear the echo of a bell running through the rocky walls, someone is just arrived at the top.
We are divided into two teams. The first had left the camp overnight to be on top for sunrise. Once at the peak the wind incredibly ceases. The situation is familiar, and welcoming, we work and eat together. The view is lost far away in every direction: here are the lights of Sparta, all the way to the sea. Above all it’s strange the impression to follow with our gaze backwards the path from where we came until we see it disappear very far away
I read somewhere that the beautiful pyramid of rock that is the Elias’peak, was formerly dedicated to the worship of the Sun. The current ruined orthodox monastery dedicated to the Prophet instead, belongs to a very later Christian culture that has spread widely throughout the country making forget much more ancient and complex roots.
I like to think that once at the top, reached the ruins of the monastery, whether you are a believer or not, that is the right place simply to be and listen. On that very high point in the sky, together with the wind that lashes, ancient energies pass through you and tell you that we are a very small part of universe, so fragile, exposed and ephemeral. The spectacle of nature's greatness invites us to rethink our perspective on the world, to rethink our priorities, our arrogance and the meaning of our everyday life. Make a prayer and light a candle next to the prophet's cone, on the roof of the Peloponnese, for some people is a way to be closer to God, feel more heard. For others, however, it means opening a door inside themselves to clarify themselves, to accept our condition definitively in order to perhaps change it one day. Especially for those who are looking for answers to questions that have not yet been asked, Taigetos is a fruitful place. The only certainty is that after the sweat and determination to bring our body to that roof, we will not be the same as before.
We decide to come back by taking the oldest path that descends towards Sparta. It makes a longer lap but the slope is less. After the rocks and the ice, the landscape changes again: more and more flowers and busy insects that debate in the wind. Next, the bright green of the grass, we enter the forest of firs and pines, we come across nuts and cherry trees expertly planted many years ago, when life flowed slower and more different. Evidence of how inhabited certain rough areas were. Even when I fall behind because my knee doesn't work properly downhill, the cheerful, ringing voices of my mates point me the way.
There's anyway something strange, I feel sad, upset. I’m not able not to think of all the trash we found and removed at the top, all the way into the church! Especially plastic. I don't understand how is it possible that those who call themselves nature lovers and who frequent places like this, actually have a big responsibility into pollute it. So I leave you with an invitation to reflect together: what are the consequences of our actions as consumers? Where does our waste end up? can we avoid to produce trash? What are the social and environmental costs of our habits? can we make the effort to drink our coffee without the straws and plastic glasses that I found abandoned at 2407 meters high? A new better culture of the mountain is possible and it depends only on us.
Gabriella Angius